Vatikan- Aty ku ra një perandori, u ngrit një tjetër perandori. Por nëse e para ishte perandori lufte e pushteti ushtarak, e dyta ishte një perandori shpirtërore. Cila është historia e Vatikanit, shtetit brenda shtetit, pushteti i të cilit në sferën ndërkombëtare nuk krahasohet aspak me masën e tij territoriale.

Vatikani është shteti më i vogël në rruzull. Ka një sipërfaqe 44 hektarë dhe një popullsi 764 banorë. Ai ndodhet në Romë. (Status Civitatis Vaticanæ), është emri origjinal i Vatikanit. Qytet-shteti i Vatikanit i njohur si Qyteti i Vatikanit ose thjesht si Vatikani dhe është një shtet i pavarur i Europës nën sovranitetin e Qendrës së Shenjtë.

Krijuesi i parë i Vatikanit është Shën Pjetri për nder të së cilit është ndërtuar edhe sheshi me të njëjtin emër. Kjo daton me vitin 33 të erës sonë dhe ai është një nga apostolët e profetit Jezu Krishti i cili mori përsipër të përcjellë dhe të shpërndajë besimin katolik në të gjithë botën.

Misteret dhe legjendat

Brenda kufijve të Vatikanit gjenden mrekulli arkitekturore si Bazilika e Shën Pjetrit, Kapela Sistine dhe Muzeumet e Vatikanit, por ekziston edhe një aspekt më i fshehtë i këtij qytet-shteti të shenjtë – legjenda që flasin për thesare të fshehura, të varrosura thellë në brendësi të tij.

Nuk bëhet fjalë vetëm për monedha ari apo gurë të çmuar, por për një koleksion artefaktesh të lashta, dorëshkrimesh dhe sekretesh që mund të ndryshojnë mënyrën se si e kuptojmë historinë, fenë dhe vetë njerëzimin.

Misteri i Vatikanit

Për shekuj me radhë, Vatikani ka pasur një perde misteri. Si seli e papatit, Vatikani ka grumbulluar pasuri të pallogaritshme nëpërmjet donacioneve, pushtimeve dhe besimtarëve. Një pjesë e kësaj pasurie është e dukshme në koleksionet e artit dhe reliket fetare, por thashethemet thonë se pasuria e vërtetë është më e madhe sesa syri mund të shohë.

Kureshtja nis me Bibliotekën e Vatikanit dhe arkivat e saj sekrete. E themeluar në shekullin e XV, në bibliotekë ruhen dhjetëra mijëra dorëshkrime, disa prej të cilave datojnë mbi 2,000 vjet më parë.

Thuhet se këto tekste përmbajnë informacione të rëndësishme, tekste të ndaluara dhe dokumente që kundërshtojnë mënyrën si na është “servirur” historia. Sipas disa teorive, këto arkiva mbajnë edhe harta që të çojnë te thesaret e lashta, relike të krishterimit të hershëm dhe madje ka prova për ekzistencën e jetës jashtëtokësore.

Çfarë thesaresh mund të fshihen?

Misteri i thesareve të fshehura në Vatikan mund të ndahet në tri kategori kryesore: artefakte shpirtërore, dokumente historike dhe pasuri materiale.

Artefakte shpirtërore: Legjendat thonë se në Vatikan ruhen objekte me vlerë të jashtëzakonshme shpirtërore. Këtu përfshihen Grali i Shenjtë, Arka e Besëlidhjes dhe relike të shenjtorëve që mund të frymëzojnë besim, ose frikë. Disa pretendojnë se edhe heshta që shpoi Jezusin në kryq ndodhet në thesaret e Vatikanit.

Dokumente historike: Arkivat sekrete të Vatikanit supozohet se përmbajnë shkrime që sfidojnë historinë tradicionale. Nga rrëfimet e vërteta për Kalorësit Templarë, deri te mësimet e fshehta të Jezusit, këto dokumente mund të rishkruanin kapituj të tërë të së kaluarës njerëzore. Disa spekulojnë se arkivat përmbajnë letra mes papëve të hershëm dhe figurave si Leonardo da Vinçi, Galileo apo madje edhe mbretër të qytetërimeve të lashta.

Pasuri materiale: Si qendër ku janë sjellë dhurata fetare dhe plaçka lufte, Vatikanit i atribuohen thesare me ar, gurë të çmuar dhe artefakte të rralla të grumbulluara gjatë shekujve. Gjatë Kryqëzatave, për shembull, besohet se u sollën thesare nga Jeruzalemi dhe Kostandinopoja për t’u ruajtur në Vatikan. Disa mendojnë se këto gjenden të fshehura në katakombet nëntokësore apo në dhoma sekrete.

Legjenda dhe teori

Shumë rrëfime e ushqejnë mitin për thesaret e fshehura të Vatikanit. Njëra ndër to përmend një dhomë të fshehtë nën Bazilikën e Shën Pjetrit, që mendohet se përmban pasuri të grabitura nga Tempulli i Dytë i Jerusalemit gjatë pushtimit romak në vitin 70 të erës sonë. Kjo dhomë, e njohur si “Thesari i Tempullit,” besohet se ruan Menorahun, enë të shenjta dhe dorëshkrime me vlerë të madhe fetare.

Një tjetër teori ka të bëjë me dokumentet e humbura të Kalorësve Templarë. Si një urdhër ushtarak i krishterë, Templarët ishin të njohur për pasuritë dhe dijen që supozohet se zbuluan gjatë qëndrimit në Tokën e Shenjtë. Kur u shpërbënë në shekullin XIV, disa besojnë se thesaret dhe sekretet e tyre ranë në duart e Vatikanit.

Dëshmi të një Pape grua

Papa Joani, një Papë grua që e drejtoi Kishën diku rreth vitit 855, është një temë delikate për Kishën Katolike. Dhe kjo pavarësisht se ajo përmendet në të paktën 500 tekste historike. Thuhet se Joana i shpëtoi dhunës dhe varfërisë së epokës, duke u maskuar si një prifti i quajtur Xhon Anglikus, Gjoni Anglez.

Ajo ishte e aftë dhe shumë popullore, duke arritur të ngjisë shkallët e hierarkisë kishtare deri në rangun e kardinalit, dhe në fund u zgjodh Papë. Ato kohë ishin të trazuara dhe të dhunshme në Romë. Papët dhunoheshin shpesh për vdekje nga klerikët ambiciozë.

Shumë tekste thonë se ajo u zgjodh gjatë kohës që ishte shtatzënë, dhe se e lindi fëmijën në mesin e një shërbese fetare. Ajo dhe fëmija u vranë nga turma. Por disa tekste të tjera, pretendojnë se ajo u dërgua në një manastir, dhe se fëmija u bë më vonë një peshkop. Kisha nuk është një dashamirëse e historisë së Papës Joan. Dhe studiues të ndryshëm, thonë se ajo nuk është asgjë tjetër veçse një legjendë e çuditshme.

Natyra sekrete e Vatikanit

Pikërisht fshehtësia e Vatikanit i jep jetë këtyre spekulimeve. Qasja në arkivat sekrete është shumë e kufizuar, e rezervuar vetëm për studiues të kualifikuar dhe klerikë, dhe madje edhe ata mund të kenë qasje vetëm në dokumente të caktuara. Katakombet nëntokësore të Vatikanit janë ende të paarritshme për shumicën e botës, duke lënë të hapur pyetjen: çfarë fshihet aty?

Kjo rezervë nuk është pa arsye. Vatikanit i është besuar ruajtja e besimit dhe e objekteve që, nëse bien në duar të gabuara, mund të trondisin sistemet fetare apo politike. Megjithatë, kritikët argumentojnë se kjo fshehtësi i mohon njerëzimit të drejtën për të kuptuar historinë dhe trashëgiminë e vet të vërtetë.

Gjuetia për thesare: fakt apo fantazi?

Edhe pse ideja e thesareve të fshehura në Vatikan mbetet intriguese, provat për ekzistencën e tyre janë kryesisht tërthorazi. Skeptikët argumentojnë se Vatikanit nuk i mungon as pasuria dhe as ndikimi, përse do t’i duhej të fshihte diçka?

Megjithatë, historia na mëson se institucionet shpesh fshehin informacion ose objekte për t’i mbrojtur, për të ruajtur kontrollin apo nga frika e keqpërdorimit. Pavarësisht mungesës së provave konkrete, teoritë dhe kureshtja nuk kanë reshtur kurrë.

Çfarë e bën tërheqëse legjendën e thesareve të Vatikanit nuk është vetëm ideja e pasurisë, por ajo që simbolizojnë: misterin e besimit, lidhjen mes fesë dhe historisë dhe kërkimin e pandërprerë të së vërtetës nga njerëzimi.

Si vendi më i vogël në botë, Vatikani ka një ndikim të jashtëzakonshëm në jetën e miliona njerëzve. Thesaret e tij, qofshin të vërteta apo të imagjinuara, pasqyrojnë kompleksitetin e një vendi që është njëkohësisht strehë shpirtërore dhe rojtar sekretesh.

A do të zbulohet ndonjëherë e vërteta mbi thesaret e tij të fshehura? Kjo nuk dihet, por një gjë është e sigurt: Vatikani do të vazhdojë të magjepsë breza të tjerë me radhë.

Disa shpjegime:

Popullsia dhe gjuhët

Thuajse gjithë banorët e Vatikanit jetojnë brenda mureve të Vatikanit ose shërbejnë në ambasadat e Selisë së Shenjtë nëpër botë. Popullsia e Vatikanit përbëhet nga dy grupe: kleri, pjesa më e madhe e të cilit është në shërbimin e Selisë së Shenjtë dhe disa zyrtarë të shtetit, si dhe rojet zvicerane. Shumica e tre mijë punëtorëve, të cilët përbëjnë forcën punëtore të Vatikanit jetojnë jashtë Vatikanit dhe janë shtetas italianë përgjithësisht. Si rezultat, gjithë banorët e Vatikanit janë katolikë. Vatikani nuk ka asnjë gjuhë zyrtare. Në legjislacion dhe komunikim zyrtar përdoret gjuha italiane. Në Gardën Zviceriane përdoret gjuha gjermane, ndërkohë që faqja zyrtare e internetit të Vatikanit është në italisht, anglisht, frëngjisht, gjermanisht dhe spanjisht.

Artefakte – objekte të krijuara nga dora e njeriut, zakonisht me rëndësi historike, kulturore ose fetare; shpeshherë të gjetura në gërmime arkeologjike.

Grali i Shenjtë – një objekt legjendar, shpesh i përshkruar si kupa që përdori Jezusi në Darkën e Fundit. Sipas miteve, ka fuqi të mbinatyrshme dhe është kërkuar për shekuj nga kalorësit dhe aventurierët.

Arka e Besëlidhjes – një kuti e shenjtë sipas traditës hebraike, ku ruheshin pllakat me Dhjetë Urdhërimet. Thuhet se ishte shenjë e pranisë së Zotit dhe simbol i besëlidhjes me popullin izraelit.

Kalorësit Templarë – urdhër ushtarak dhe fetar i themeluar në shekullin XII, i njohur për mbrojtjen e pelegrinëve në Tokën e Shenjtë dhe për pasurinë, fuqinë dhe misteret që i rrethojnë.

Toka e Shenjtë – rajoni që përfshin pjesë të Izraelit, Palestinës, Jordanisë dhe vende të tjera përreth, me rëndësi të veçantë për judaizmin, krishterimin dhe islamin.

Kryqëzatat – fushata ushtarake të organizuara nga të krishterët europianë mes shekujve XI-XIII, me qëllim rimarrjen e Tokës së Shenjtë nga kontrolli musliman.

Katakomb – galeri nëntokësore që shpesh përdoreshin si vende varrimi në kohët e lashta; në Vatikan, ato janë pjesë e mistereve që përmbajnë relike dhe ndoshta thesare të fshehura.

Tempulli i Dytë i Jeruzalemit – faltorja e rindërtuar nga hebrenjtë pas kthimit nga mërgimi në Babiloni; u shkatërrua nga romakët në vitin 70 të erës sonë dhe ka një simbolikë të fuqishme në historinë fetare.

Menorahu – një shandan me shtatë degë që përfaqëson një nga simbolet më të vjetra të judaizmit. Përdorej në Tempullin e Jeruzalemit dhe është ende simbol shtetëror i Izraelit.

Garda Zvicerane – Ushtria papale sot quhet zyrtarisht Garda Zvicerane, e cila ka rreth 135 trupa dhe është e ngarkuar me sigurinë në Vatikan.

Garda Zvicerane u krijua në 1506 në kohën e Papës Julius të Dytë dhe u bë ushtria e vetme aktive në Vatikan, të cilën papët e mëvonshëm vazhduan të mbështeteshin.

Pse zviceranë?

Arsyeja e zgjedhjes së Zvicrës ishte se në atë kohë shumë zviceranë, për shkak të varfërisë së madhe në vendin e tyre, punuan si mercenarë në ushtritë e shumë vendeve evropiane dhe u bënë të njohur si ushtarë të disiplinuar dhe të aftë, kështu që Papa punësoi një grup të këtyre mercenarëve që ata të shërbejnë si roje të tij personale.